CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal, 2024 yılı fındık ihracat verilerini değerlendirerek, fındık üreticisinin uluslararası tekellere teslim edildiğini ve kazananın büyük sermaye grupları olduğunu söyledi.
Fındık Üretimi Artarken Üreticinin Kazancı Düşüyor
Meclis’te düzenlediği basın toplantısında konuşan Sarıbal, Türkiye’nin 2024 yılında 717 bin ton fındık ürettiğini, 123 ülkeye 323 bin ton iç fındık ihracatı gerçekleştirerek 2.6 milyar dolar döviz geliri elde ettiğini belirtti.
Ancak bu rekor ihracatın üreticiye yansımadığını ifade eden Sarıbal, Türkiye’nin dünya fındık üretiminde lider olmasına rağmen pazar payının giderek düştüğünü vurguladı.
“90’lı yıllarda dünya fındık üretiminin %80-82’sini karşılayan Türkiye’nin payı, son 10 yılda %65 seviyelerine geriledi. 400 bin üreticinin geçimini sağladığı fındıkta üretim alanı 7,5 milyon dekara ulaştı. Ordu, 2,3 milyon dekar ile en fazla üretim alanına sahip il konumunda. 2023 yılında toplam üretim 650 bin ton olurken, 2024 yılında 717 bin tona yükseldi. İhracatın %46’sı Almanya ve İtalya’ya yapıldı." dedi.
Fındık Piyasasında Tekelleşme Artıyor
Sarıbal, Türkiye’deki fındık ihracatının büyük ölçüde birkaç büyük şirketin kontrolünde olduğunu belirtti. En fazla ihracat yapan ilk 6 şirketin pazar payının %60’ı aştığını ve Türkiye’de üretilen fındığın yaklaşık %60’ının doğrudan veya dolaylı olarak İtalyan şirketi Ferrero’ya gittiğini söyledi.
“Ferrero, üreticiden doğrudan fındık almıyor; tedarikçi tüccarlar aracılığıyla pazara hakim oluyor. ‘Değerli Tarım’ adı altında yürüttüğü programla 100 bin hektarlık alanda 50 bin fındık üreticisine ulaştı ve küçük çiftçileri sistem dışına iterek kendine bağlı büyük işletmeler oluşturmayı hedefliyor. Bugün Ferrero’nun doğrudan sözleşmeli 10 bin üreticisi bulunuyor." diye konuştu.
Ayrıca, Ferrero’dan sonra fındık piyasasındaki en büyük aktörün, AKP’nin kurucularından ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın eski danışmanlarından Cüneyd Zapsu’ya ait Balsu Gıda olduğunu belirtti.
Sarıbal, Balsu Gıda’nın 2018 yılında Şili’de fındık dikimine başladığını ve 160 hektarlık arazide 70 bin fidan diktiğini hatırlatarak, şirketin 12-14 Şubat 2025 tarihlerinde halka arz yöntemiyle 4.9 milyar TL topladığını ve 19.5 milyar TL şirket değeri ile Türkiye’nin en büyük halka açık fındık şirketi haline geldiğini ifade etti.
“Halka arzdan elde edilen fonlar Şili ve ABD pazarlarına açılmak için kullanılacak. Böylelikle ‘yerli ve milli’ Balsu, küresel arenada daha güçlü bir oyuncu haline gelecek.” dedi.
TMO’nun Düşük Fiyat Politikası Üreticiye Zarar Verdi
Sarıbal, fındık fiyatlarının sezon başında 110 TL olduğunu, bir ara 135 TL’ye çıktığını ancak üreticinin 150 TL beklentisine rağmen fiyatların 120-130 TL bandında kaldığını ifade etti.
Bu düşüşte TMO’nun (Toprak Mahsulleri Ofisi) fındık satış kararının etkili olduğunu söyleyen Sarıbal, 29 Ocak’ta TMO’nun elindeki fındığı satışa çıkarmasıyla serbest piyasada fiyatların sert bir düşüş yaşadığını belirtti.
“2022 yılı ürünü fındığın 125 TL’den satışa sunulmasıyla bir günde 23 bin ton fındık satıldı. Ancak TMO’nun satış zamanlaması yanlıştı. Serbest piyasada fiyatlar yükselirken TMO düşük fiyat politikası uygulayarak hem üreticiye hem de ülkeye zarar verdi.” dedi.
Çözüm Önerileri: Üretici Kooperatifleri Güçlendirilmeli
Fındık sektöründe küçük ve orta ölçekli üreticilerin korunması gerektiğini belirten Sarıbal, çiftçilerin büyük şirketlerin baskısından kurtulması için kooperatifleşmenin teşvik edilmesi gerektiğini vurguladı.
“Tarım politikalarının ana hedefi, çiftçilerin sürdürülebilir şekilde üretime devam etmelerini sağlamak olmalıdır. Bunun için:
- Üreticiyi destekleyen politikalar geliştirilmeli,
- Küçük ve orta ölçekli çiftçilerin rekabet gücü artırılmalı,
- Kooperatifleşme teşvik edilmeli, üreticilerin pazarlama gücü artırılmalı,
- Tarımsal girdi maliyetleri düşürülmeli, sübvansiyonlar etkin hale getirilmelidir.” diye konuştu.
Fındığın Türkiye için stratejik bir ürün olduğunu belirten Sarıbal, devletin bu alanda etkin politikalar geliştirmesi gerektiğini ifade ederek üreticinin uluslararası sermayeye teslim edilmemesi gerektiğini söyledi.
Kaynak: Birgün
